Mỗi lần nghe bài hát Hò kéo pháo , lòng tôi lại bồi hồi xúc động và tự hào về một thời oanh liệt của pháo binh Quân đội Nhân dân Việt Nam anh hùng, và đồng thời cũng thầm cảm ơn nhạc sĩ Hoàng Vân đã sáng tác được một bài hát “sống mãi cùng năm tháng” ấy.

Trong một đợt đưa các nhạc sĩ ở thực tế binh chủng pháo binh, tôi đã được nhạc sĩ Hoàng Vân kể lại những kỷ niệm không bao giờ quên để viết nên ca khúc Hò kéo pháo .

Hồi đó, Hoàng Vân là học sinh Trường Thăng Long. 17 tuổi, anh tạm "xếp bút nghiên" lên đường đi kháng chiến.

Từ trường sĩ quan, Hoàng Vân được điều về làm chính trị viên một tốp văn công của Sư đoàn 312. Vào thời điểm quân ta đang chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, thì anh được cử đi quan sát chiến trường để sau đó đưa “gánh hát” tới phục vụ các đơn vị tham gia chiến đấu.

Một hôm, Hoàng Vân được tận mắt nhìn thấy cảnh tượng hào hùng của các chiến sĩ pháo binh gò lưng kéo pháo vượt dốc núi cao hàng nghìn mét. Hàng trăm con người lưng cúi rạp, chân xoạc, tay bám vai ghì cùng hỗ trợ dây tời kéo khẩu trọng pháo nhích dần, nhích dần từng tấc một ngược lên đỉnh dốc theo một nhịp thống nhất: "Hò dô ta... nào! Hai... ba nào!".

Giờ nghỉ, các chiến sĩ còn kể cho Hoàng Vân nghe biết bao tấm gương dũng cảm hy sinh của pháo thủ trong khi làm nhiệm vụ.

Khẩu pháo của Đại đội 801 đang đổ dốc Suối Reo. Pháo thủ Mận ghé vai vào bánh pháo, kết hợp với dây để ghìm khẩu pháo khỏi tụt xuống quá nhanh. Nhưng khẩu pháo vẫn cướp đà đè vào đùi Mận. Mọi người ráng hết sức kéo pháo ngược lên để cứu Mận. Pháo vẫn không nhúc nhích. Mận cố chịu đựng và khi thấy lâu quá, Mận nói với anh em:

- Thôi chân tôi đằng nào cũng hỏng, các đồng chí cứ cho bánh pháo lăn qua để kịp vào trận địa chiến đấu.

Lời nói chân thành thể hiện tấm lòng cao cả hy sinh vì chiến thắng ấy đã làm mọi người cảm động cố gắng hết sức kéo pháo lên, cứu được cả người lẫn pháo!

Hôm sau, lại một sự cố khác xảy ra. Khẩu pháo nặng gần hai tấn đang lên dốc thì đột nhiên dây tời đứt, kéo cả khối người xềnh xệch trên mặt đường.

- Cứu lấy pháo! Còn người còn pháo!...

Những tiếng thét ấy vang lên. Khẩu pháo lao nhanh và có nguy cơ đâm xuống vực. Không thể chần chừ, Nguyễn Văn Chức đã ôm chèn lao cả thân mình vào bánh pháo. Khẩu pháo chồm qua người Chức, quặt vào một gốc cây to, khựng lại. Tấm gương quên mình cứu pháo của Nguyễn Văn Chức đã làm mọi người lặng đi, nghẹn ngào, cảm phục.

Kéo pháo vào đã vất vả, nhưng kéo pháo ra để bảo toàn lực lượng và đánh thắng theo mệnh lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cũng là một kỳ tích. Chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy, phẩm chất anh hùng của người chiến sĩ cách mạng lại được bộc lộ.

Hình ảnh anh hùng Tô Vĩnh Diện lấy thân chèn pháo lại càng làm cho Hoàng Vân xúc động. Những nốt nhạc đầu tiên của bài Hò kéo pháo đã xuất hiện. Khi chủ đề của bài hát được hình thành, anh thức thâu đêm để viết.

- Trời về sáng, chợt có tiếng gà rừng gáy - nhạc sĩ tâm sự - làm tôi liên tưởng đến tiếng kèn chiến thắng rộn rã... Thế là Hò kéo pháo được hoàn chỉnh phần cuối khi trời vừa sáng! Hôm ấy, cả “gánh hát” chúng tôi sắp sửa luyện tập quên cả ăn, để kịp thời phục vụ cho bộ đội và dân công tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử. Bài hát giản dị, trong sáng, viết theo hình thức quen thuộc của một thể loại hò dân gian, nên được nhiều chiến sĩ yêu thích và dễ thuộc.

Cho tới hôm nay, mặc dù nhạc sĩ Hoàng Vân đã có thêm nhiều kiến thức âm nhạc đủ sức sáng tác đại hợp xướng Bài ca Điện Biên Phủ, nhưng ca khúc Hò kéo pháo vẫn là điểm khởi đầu của những thành công ấy. Bởi lẽ như nhạc sĩ Hoàng Vân tâm sự "Nó là những giây phút đẹp nhất, xúc động nhất trước thiên anh hùng ca bất tử của chiến thắng Điện Biên Phủ, mà không dễ gì có được trong cuộc đời sáng tác âm nhạc của tôi...”.

Nguồn: Bài hát “Hò kéo pháo” ra đời như thế nào - Báo Nhân dân